Có một điều mà tôi càng làm việc lâu, càng phỏng vấn nhiều, càng thấy rõ: đa số các bạn kỹ sư phần mềm không trượt vì thiếu kỹ năng code hay system design, mà trượt vì một thứ tưởng nhỏ – Behavioral Interview.

Tôi từng nghĩ điều này chỉ xảy ra với những bạn trẻ mới đi làm, nhưng không phải. Ngay cả những ứng viên có hơn 10, thậm chí 15 năm kinh nghiệm, từng làm ở những công ty lớn, vẫn trượt vì phần này. Và mỗi lần như vậy, tôi lại tự hỏi: tại sao một kỹ năng quan trọng như thế lại bị xem nhẹ đến vậy?

Hiện tại, tôi đang làm Engineering Manager tại một ngân hàng ở Hà Nội, từng là senior Software Engineer tại Tiktok, Grab, ... Ngoài công việc chính, tôi còn tham gia phỏng vấn cho công ty, cũng như mentor cho các bạn muốn vào Big Tech. Qua hàng chục, hàng trăm buổi phỏng vấn, tôi thấy một “kịch bản” lặp đi lặp lại:

• Các bạn dành 80–90% thời gian để ôn thuật toán và system design.
• Phần behavioral, nếu có ôn, thì ôn rất hời hợt theo kiểu “tới đâu trả lời tới đó”.

Rồi khi vào vòng phỏng vấn, mọi thứ không đi như các bạn tưởng. Những câu hỏi tưởng như đơn giản:

• “Hãy kể về một lần bạn phải làm việc với một đồng nghiệp khó tính.”
• “Khi bạn gặp một tình huống mâu thuẫn trong team, bạn đã xử lý thế nào?”
• “Một lần bạn phải đưa ra quyết định khó khăn, kết quả ra sao?”

Những câu hỏi như vậy nghe nhẹ nhàng, nhưng đa phần ứng viên trả lời rất lan man, thiếu cấu trúc, hoặc rơi vào trạng thái kể lể quá nhiều về cái tôi cá nhân. Họ quên rằng, phỏng vấn không phải nơi để ứng biến kiểu “freestyle”. Nhà tuyển dụng muốn thấy logic, sự tự nhận thức, khả năng self-reflection và cách xử lý vấn đề có hệ thống.

Tôi thường nói với học viên: Phỏng vấn giống như đi thi đại học. Bạn không thể chỉ học mỗi Toán rồi bỏ qua Lý, Hóa mà mong đỗ. Phần behavioral chính là một trong những “môn thi” như vậy. Nếu xem nhẹ, bạn sẽ trả giá.

Nhất là ở những công ty như Amazon. Họ nổi tiếng với 17 nguyên tắc Leadership Principles. Những nguyên tắc này không phải để học thuộc lòng, mà là để luyện cách trả lời sao cho phản ánh đúng tư duy và trải nghiệm thực sự của bạn. Nếu không chuẩn bị, khả năng cao là bạn sẽ bị “soi” ra ngay. Tôi đã thống kê sơ bộ với những học viên từng phỏng vấn Amazon: trong 10 người, chỉ khoảng 1–2 người pass được nếu họ không đầu tư nghiêm túc cho phần này.

Nhiều bạn nói với tôi: “Em giỏi code rồi, behavioral chỉ cần nói thật thôi, chắc không sao đâu.” Nhưng sự thật thì nói thật không đủ. Bạn cần biết:

• Cách chọn câu chuyện đúng trọng tâm.
• Cách trả lời theo cấu trúc (STAR hay PARA chẳng hạn).
• Cách thể hiện chính mình mà không biến buổi phỏng vấn thành buổi kể chuyện cá nhân.

Chỉ khi làm được như vậy, nhà tuyển dụng mới thấy bạn là người có tư duy hệ thống, có khả năng giao tiếp và lãnh đạo, chứ không chỉ là một coder giỏi.

Chính vì thế, tôi có những lời khuyên dành cho các bạn về behavioral interview như sau:

1. Nhìn thẳng vào điểm yếu. Nếu bạn đã mạnh về technical, hãy bớt thời gian cho phần đó và dành thời gian cho behavioral.

2. Đừng xem nhẹ. Behavioral khó hơn bạn nghĩ và nó hoàn toàn có thể khiến bạn mất cơ hội, kể cả khi khả năng code của bạn rất mượt.

3. Có mentor thì tốt hơn. Việc luyện tập với người đã từng qua những vòng này, hoặc hiểu rõ cách đánh giá, sẽ giúp bạn tiết kiệm thời gian và tránh thất bại không đáng có.

Thực tế, tôi từng đẩy mạnh việc các mentor trong team hỗ trợ học viên về phần này, và tỷ lệ đỗ tại các công ty lớn tăng rõ rệt. Nhưng thú thật, hầu hết các bạn chỉ thật sự nghiêm túc sau khi trượt vài lần. Tôi có thể nhắc nhở bao nhiêu lần cũng được, nhưng chỉ khi trải qua thất bại, các bạn mới thấm. Và sau đó, họ luyện tập kỹ hơn, có hệ thống hơn và cuối cùng đạt kết quả tốt.

Sau hơn 2 năm mentor tại Pro, điều khiến tôi vui nhất không phải là số lượng offer học viên nhận được, mà là việc họ trưởng thành hơn trong tư duy, biết cách nhìn lại chính mình và cải thiện từng kỹ năng, kể cả kỹ năng tưởng chừng nhỏ như behavioral. Bởi vì với tôi, kỹ năng này không chỉ giúp bạn vượt qua phỏng vấn, đó còn giúp bạn trở thành một kỹ sư, một đồng nghiệp và một người lãnh đạo tốt hơn.

Diễn giả: Anh Lâm Phạm – Mentor tại Engineer Pro, Senior Software Engineer tại TikTok, từng là Senior Engineer tại Grab & Motional. Với gần 5 năm kinh nghiệm, anh đã hướng dẫn hơn 1.500+ mentee chinh phục các công ty Big Tech trong và ngoài nước